Να αντιδράσουν οι Eλληνες στην επίθεση που δέχεται η ζωή τους (by Richard Wolff)

Η οπτική του καθηγητή Γουλφ εστιάζεται στην αναγκαία αλλαγή στην οργάνωση της παραγωγής, με επίκεντρο τις επιχειρήσεις, όπου ως εναλλακτική λύση «για τον σοσιαλισμό του 21ου αιώνα» βλέπει ένα αυτοδιαχειριζόμενο μοντέλο, μόνο ικανό, όπως λέει, να σταματήσει τη γενικευμένη τάση μετεγκατάστασης των επιχειρηματιών και των εταιρειών τους σε μέρη με αμελητέο εργασιακό κόστος.

«Οι Ευρωπαίοι πρέπει να αναγνωρίσουν ότι οι καπιταλιστές έχουν αποφασίσει να εγκαταλείψουν περιοχές με υψηλούς μισθούς και γενναιόδωρες δημόσιες υπηρεσίες»

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον Τάσο Τσακίρογλου

• Παρότι το καπιταλιστικό σύστημα, όπως τονίζετε, τίθεται όλο και περισσότερο υπό αμφισβήτηση, παρά το γεγονός ότι εμπεδώνεται όλο και περισσότερο η άποψη ότι τα σημερινά οικονομικά προβλήματα είναι συστημικά, καμία πειστική εναλλακτική λύση δεν φαίνεται στον ορίζοντα. Ποια είναι η σημασία ενός «μετακαπιταλιστικού φαντασιακού», όπως λέει ο Ντ. Χάρβεϊ;

Αυτό που κινεί τη βασική αλλαγή του συστήματος είναι περισσότερο η μη ανοχή προς το υπάρχον σύστημα. Ωστόσο, όσο περισσότερο οι άνθρωποι στρέφονται κατά του υπάρχοντος συστήματος τόσο μεγαλύτερη σημασία και ενδιαφέρον αποκτά η συστημική αλλαγή. Ο παραδοσιακός σοσιαλισμός και ο κομμουνισμός –με τη μονόπλευρη επικέντρωσή τους στο κράτος (ως ιδιοκτήτη/λειτουργό επιχειρήσεων και ως εθνικό οικονομικό σχεδιαστή)– δεν γίνονται πλέον ευρέως αποδεκτοί ως εναλλακτικές λύσεις του συστήματος. Η εναλλακτική που αναδύεται τώρα είναι μια οικονομία βασισμένη στις πραγματικά εκδημοκρατισμένες επιχειρήσεις. Και εννοώ τον κοινωνικό μετασχηματισμό που από την οργάνωση της καπιταλιστικής επιχείρησης οδηγεί σε επιχειρήσεις στις οποίες όλοι οι εργάτες (και οι κοινότητες που τους περιβάλλουν) αποφασίζουν δημοκρατικά για το τι, πώς και πού θα παράγουν, αλλά και πώς θα χρησιμοποιούν τα κέρδη στην παραγωγή των οποίων όλοι συνέβαλαν. Βασισμένος σε ένα τέτοιο σύστημα επιχειρήσεων, ένας νέος σοσιαλισμός του 21ου αιώνα θα μπορούσε να μορφοποιήσει την κοινωνική αλλαγή.

• Ποια είναι η διαφορά μεταξύ των ευρωπαϊκών και αμερικανικών αντικαπιταλιστικών κινημάτων και κινημάτων κατά της λιτότητας και ποια είναι τα μαθήματα που μπορούμε να βγάλουμε;

Μετά το 1945, οι μεγάλες καπιταλιστικές επιχειρήσεις και οι συντηρητικοί τους σύμμαχοι αντέδρασαν πολύ έντονα στη συμμαχία Εργασίας-Αριστεράς, η οποία επέβαλε στον Ρούζβελτ το Νιου Ντιλ στη δεκαετία του ’30, βάσει του οποίου δημιουργήθηκαν η Κοινωνική Ασφάλιση, τα επιδόματα ανεργίας, ένα γιγάντιο ομοσπονδιακό δημόσιο πρόγραμμα επενδύσεων για την απασχόληση κ.λπ. – τα οποία χρηματοδοτήθηκαν εν μέρει από την αύξηση των φόρων επί των πλουσίων και επί των επιχειρήσεων. Αυτή η αντίδραση κατέστρεψε τη συμμαχία Εργασίας-Αριστεράς στις ΗΠΑ. Πρώτα δαιμονοποίησε τους κομμουνιστές ως πράκτορες της Μόσχας. Στη συνέχεια εξίσωσε τους σοσιαλιστές με τους κομμουνιστές. Τελικά, ο έλεγχος που είχαν στους πολιτικούς και στα ΜΜΕ οδήγησε σε νόμους που υπέσκαπταν το εργατικό κίνημα.

• Και στην Ευρώπη;

Οι Ευρωπαίοι απέφυγαν αυτές τις καταστροφές εξαιτίας των πιο αδύναμων συντηρητικών δυνάμεων και της ισχυρότερης συμμαχίας Εργασίας-Αριστεράς. Η αντίσταση στη λιτότητα και στον καπιταλισμό θα χρειαστεί περισσότερο χρόνο στις ΗΠΑ απ” ό,τι στην Ευρώπη. Οσο για το μάθημα που βγαίνει; Το πόσο μεγάλη αξία έχει το να διαθέτεις σταθερή (διαρκή) οργάνωση.

• Πώς μπορούν οι λαοί και η Αριστερά στην Ευρώπη να αντιμετωπίσουν τη διάλυση της κοινωνικής συνοχής; Πώς μπορούν να οικοδομήσουν νέα είδη ταυτοτήτων και συνεργασίας;

Οι Ευρωπαίοι πρέπει να αναγνωρίσουν ότι οι καπιταλιστές έχουν αποφασίσει να εγκαταλείψουν περιοχές με υψηλούς μισθούς και γενναιόδωρες δημόσιες υπηρεσίες, κατακτήσεις που κέρδισαν οι εργαζόμενοι τους δύο τελευταίους αιώνες. Η Βόρεια Αμερική, η Δυτική Ευρώπη και η Ιαπωνία εγκαταλείπονται εξαιτίας μιας μετεγκατάστασης οδηγούμενης από το κυνήγι του κέρδους προς πρώην κανονικές ή άτυπες καπιταλιστικές αποικίες. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει την πτώση σε ακόμα φτωχότερες εργασιακές και βιοτικές συνθήκες για τους περισσότερους πολίτες. Ακόμα και εκεί όπου ψηφίζονται νόμοι και ρυθμίσεις, αυτά δεν πετυχαίνουν να αλλάξουν το βασικό πρόγραμμα μετεγκατάστασης του καπιταλισμού. Αυτή η αλλαγή απαιτεί έναν εκ θεμελίων μετασχηματισμό της εσωτερικής οργάνωσης και των αποφάσεων των επιχειρήσεων, ο οποίος θα τις μετατρέψει σε Αυτο-Διευθυνόμενες Εργατικές Επιχειρήσεις (Workers Self-Directed Enterprises – WSDEs). Τέτοιες ΑΔΕΕ θα μπορούσαν να σταματήσουν την καπιταλιστική μετεγκατάσταση και να αναδιοργανώσουν την ευρωπαϊκή οικονομία από τα κάτω.

• Ο καπιταλισμός είναι, σ” έναν βαθμό, ένα ανορθολογικό σύστημα. Γι” αυτό ευθύνεται η προσήλωσή του στη λογική της συσσώρευσης κεφαλαίου και μεγιστοποίησης του κέρδους. Πώς μπορούμε να εγκαθιδρύσουμε μια ορθολογικότητα βασισμένη στη συνειδητοποίηση ότι ζούμε σε μια εποχή δομικής κρίσης και περιβαλλοντικής καταστροφής σε πλανητικό επίπεδο;

Για να ικανοποιηθούν οι πραγματικές ανάγκες των ανθρώπων, οι οικονομικές αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται από τους ίδιους τους ανθρώπους. Οι αποφάσεις που λαμβάνονται από τους ομίλους καπιταλιστικών επιχειρήσεων ικανοποιούν τα συμφέροντα των μεγαλομετόχων τους και των διοικητικών συμβουλίων και των διευθυντών που αυτοί ορίζουν, δηλαδή μιας πολύ μικρής μειοψηφίας. Η μετάβαση στην Αυτο-Διευθυνόμενη Εργατική Επιχείρηση θα μπορούσε όχι μόνο να σταματήσει τη μετεγκατάσταση, αλλά, επίσης, να ανοίξει μια δημοκρατική συζήτηση και ν” αποφασίσει πώς θα αντιμετωπίσει καλύτερα τις οικονομικές, οικολογικές και πολιτικές κρίσεις που ταλανίζουν τον καπιταλισμό.

• Πολλοί φιλελεύθεροι της Δεξιάς ισχυρίζονται ότι η παρούσα κρίση δεν οφείλεται στον καπιταλισμό, διότι αυτό το σύστημα που έχουμε σήμερα δεν είναι καπιταλιστικό, στον βαθμό που υπάρχουν κεντρικές τράπεζες, κοινωνικές πολιτικές, φορολογία, συνδικάτα κ.λπ. Πώς το βλέπετε αυτό; Υπήρξε ποτέ ένας «καθαρός» (αυθεντικός) καπιταλισμός;

Ο «καθαρός» καπιταλισμός είναι μια φαντασίωση των ακαδημαϊκών απολογητών του καπιταλισμού – των νεοκλασικών της κυρίαρχης τάσης, οι οποίοι απονέμουν ο ένας στον άλλο βραβεία Νόμπελ. Οι φιλελεύθεροι εξέλαβαν αυτή τη φαντασίωση ως μια πιθανή πραγματικότητα. Ο καπιταλισμός διαχειρίστηκε πάντα τις αντιφάσεις του και το κοινωνικό του περιβάλλον χρησιμοποιώντας τις κεντρικές τράπεζες, τις κοινωνικές πολιτικές, τους φόρους, τα συνδικάτα κ.ο.κ. Ο σημερινός υπαρκτός καπιταλισμός πλήττει τόσους πολλούς που κάνει τους φιλελεύθερους να δηλώνουν ότι αυτό δεν είναι καπιταλισμός. Στη συνέχεια προτείνουν περισσότερο να αλλάξουμε και να πάμε προς κάποιο φανταστικό καπιταλισμό, παρά να παραδεχτούμε την πιθανότητα και την ανάγκη να τον υπερβούμε.

• Ποιες είναι οι απειλές και οι κίνδυνοι της καθοδηγούμενης από τον καπιταλισμό παρακμής; Πώς κρίνετε την άνοδο του ακροδεξιού λαϊκισμού και εξτρεμισμού;

Πάντα τα θύματα της συστημικής παρακμής ακολουθούν διαφορετικά μονοπάτια. Οι αριστεροί οδηγούνται σε άλλες κατευθύνσεις από τους δεξιούς. Υπάρχει σύγκρουση για το ποιο μονοπάτι θα ακολουθήσουμε. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι οι δεξιοί που προσπαθούν να υπερασπιστούν έναν καπιταλισμό από την αυξανόμενη ανισότητα, κινούνται προς αυταρχικές, καταπιεστικές και φασιστικές «λύσεις». Οι αριστεροί καταδεικνύουν πώς και γιατί α) ο καπιταλισμός βρίσκεται σε παρακμή, β) οι υπερασπιστές του κινούνται ταχύτατα προς τα δεξιά και γ) ένας καλύτερος δρόμος μπροστά είναι η μετάβαση πέρα από τον καπιταλισμό σε μια εκδημοκρατισμένη οικονομία.

• Στην Ευρώπη διεξάγεται μια συζήτηση σχετικά με ένα νέο κούρεμα του ελληνικού χρέους και την ανάγκη ενός νέου προγράμματος λιτότητας. Ποια είναι η γνώμη σας για το «ελληνικό πρόβλημα»;

Η Ελλάδα ήταν πάντα μια πειραματική περίπτωση για το πόσο μπορούσαν να τραβήξουν τη λιτότητα οι μεγάλοι καπιταλιστές της Ευρώπης ως μέσο για να μετακυλίσουν το κόστος της καπιταλιστικής κρίσης στους ώμους των λαών. Στις ΗΠΑ, η αποσύνθεση πόλεων, όπως το Ντιτρόιτ, που κάποτε ευημερούσαν και η χρεοκοπία τους παίζουν τον ίδιο ρόλο. Ολα εξαρτώνται από το πώς οι Ελληνες και οι Αμερικανοί αντιδρούν στην επίθεση που δέχονται οι ζωές τους (επίθεση που αντιπροσωπεύει την παγκόσμια κρίση του καπιταλισμού από το 2007), στα συνεπακόλουθα προγράμματα λιτότητας και στη μακροπρόθεσμη μετεγκατάσταση και απομάκρυνση των καπιταλιστών από τη δυτική Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική.