Νεοφιλελεύθερη Ολιγαρχία

Tο δυτικό κοινοβουλευτικό πολίτευμα αποκαλείται δημοκρατία συνοδευόμενη ενίοτε από διάφορα επίθετα (έμμεση, φιλελεύθερη, αστική, αντιπροσωπευτική). Όμως ούτε αντιπροσωπευτική είναι ούτε δημοκρατία. 

Αντιπροσωπευτική δεν είναι, διότι οι ασκούντες την εξουσία δεν αντιπροσωπεύουν τα συμφέροντα των κατωτέρων και μικρομεσαίων στρωμάτων ή το κοινό συμφέρον, όπως συνήθως διατυμπανίζεται, αλλά το δικό τους, των κομμάτων τους, καθώς και των ολίγων ισχυρών και πλουσίων, όπως κατέδειξε εμφανώς και προκλητικώς η παγκόσμια κρίση από το φθινόπωρο 2008. Πράγματι, κατά την διάρκειά της οι κυβερνήσεις των κοινοβουλευτικών πολιτευμάτων ευνόησαν σκανδαλωδώς με αρκετά δισεκατομμύρια και άλλα νομοθετικά μέτρα τις τράπεζες, τις επιχειρήσεις και τους εργοδότες, στρεφόμενες ταυτοχρόνως κατά των κατωτέρων και μικρομεσαίων στρωμάτων και του κοινού συμφέροντος. 

Δημοκρατία δεν είναι, διότι την ουσιαστική εξουσία δεν ασκούν οι πολλοί, ο δήμος, αλλά οι ολίγοι, τα κόμματα και οι βουλευτές. Αυτοί λαμβάνουν τις αποφάσεις, ψηφίζουν τους νόμους, καθορίζουν τη δικαστική και την εκτελεστική εξουσία. Οι πολλοί δεν συμμετέχουν σε καμία μορφή εξουσίας. Είναι παθητικοί ψηφοφόροι, εκτελεστές και υπήκοοι, όπως ακριβώς οι γυναίκες και οι δούλοι στην αρχαία πόλιν. Δεν υπάρχει δηλαδή στα κοινοβουλευτικά πολιτεύματα κυρίαρχη συνέλευση πολιτών, δεν υπάρχει δήμος που να συνεδριάζει, να διαβουλεύεται και να αποφασίζει – και δίχως δήμο δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατία. Επίσης η κλήρωση, η ειδοποιός διαφορά της δημοκρατίας, απουσιάζει παντελώς.

Τα κοινοβουλευτικά πολιτεύματα έχουν ως βασικά οργανωτικά και λειτουργικά στοιχεία τους «αντιπροσώπους», τα κόμματα και τις εκλογές, που αν και θεωρούνται δημοκρατικά χαρακτηριστικά, στην πραγματικότητα είναι ολιγαρχικά και αριστοκρατικά Διότι επιτρέπουν την πρόσβαση στην εξουσία μόνο των ολίγων, πράγμα που ήξεραν τόσο οι αρχαίοι ιστορικοί και φιλόσοφοι (Ηρόδοτος, Πλάτων, Αριστοτέλης) όσο και οι νεώτεροι (Χομπς, Μοντεσκιέ, Ρουσώ).

Είναι εμφανές πως η «αντιπροσώπευση» καταργεί τη δημοκρατία και η δημοκρατία είναι αντίθετη στην «αντιπροσώπευση». Ο όρος, λοιπόν, «αντιπροσωπευτική δημοκρατία» είναι σχήμα οξύμωρο, περιέχει αντίφαση εν τοις όροις. Επομένως, τα κοινοβουλευτικά πολιτεύματα δεν είναι δημοκρατίες, αλλά καθαρόαιμες ολιγαρχίες– φιλελεύθερες ολιγαρχίες τα αποκάλεσε σωστά  ο Κορν. Καστοριάδης (διότι υπάρχουν και μη φιλελεύθερες, όπως τα μουσουλμανικά καθεστώτα, η Κίνα, η Κούβα κ.ά.). Σήμερα πάντως τα δυτικά πολιτεύματα έχουν μεταλλαχθεί σε νεοφιλελεύθερες ολιγαρχίες. Ως εκ τούτου οι ευρωπαίοι της νεωτερικότητας δεν επινόησαν τη δημοκρατία, όπως λέγεται συνήθως, αλλά τον κοινοβουλευτισμό, το «αντιπροσωπευτικό» πολίτευμα, τα κόμματα, την καθολική ψηφοφορία, τη γενίκευση των δικαιωμάτων και ελευθεριών, την κατάργηση της δουλείας. Αυτά είναι βεβαίως πολύ σημαντικές κατακτήσεις αλλά δεν καθιστούν το πολίτευμα δημοκρατικό. Τη δημοκρατία επινόησαν οι αρχαίοι Έλληνες και δη οι Αθηναίοι.

Τη σύγχυση περί δημοκρατίας και περί των σημερινών πολιτευμάτων δημιουργούν και συντηρούν εκείνοι ακριβώς που επωφελούνται από τη σύγχυση αυτή και από την απουσία της δημοκρατίας, ήτοι τα κόμματα, οι πολιτικοί, οι γραφειοκράτες, οι τράπεζες, οι επιχειρήσεις, τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα, τα παντοδύναμα ΜΜΕ και οι πάσης φύσεως διανοούμενοι. Ενώ σε όλες τις χώρες μιλούν για (και θεωρούν ότι έχουν) δημοκρατία, εν τούτοις σε καμία από αυτές δεν υπάρχει δημοκρατία. Χρησιμοποιούν μία λέξη, χωρίς πραγματική και αληθή υπόσταση, χωρίς αντίκρισμα και γείωση στην πραγματικότητα, μία λέξη ακατοίκητη. Πρόκειται περί ιδεολογίας με την αρνητική σημασία του όρου, περί ψευδούς συνειδήσεως όπως έλεγε ο Μαρξ, ήτοι περί συνόλου ιδεών που αντί να βοηθούν στην κατανόηση της πραγματικότητας συντείνουν στη συγκάλυψή της. Στην Ελλάδα η σύγχυση επιτείνεται με την λανθασμένη μετάφραση του όρου Republic  ή Republique ως «δημοκρατία». Republic όμως δεν σημαίνει δημοκρατία. σημαίνει το μη μοναρχικό καθεστώς, που δεν έχει κληρονομικό ανώτατο άρχοντα, αλλά αιρετό με καθολική ψηφοφορία, κόμματα και κοινοβούλιο – σημαίνει δηλαδή τον κοινοβουλευτισμό.

Τα επίθετα της δημοκρατίας (έμμεση, κοινοβουλευτική, φιλελεύθερη κ.λπ.) δεν είναι παρά ιδεολογικές κατασκευές, μεταμφιέσεις του κοινοβουλευτισμού, με σκοπό την απόκρυψη του ολιγαρχικού χαρακτήρα του και τον αποπροσανατολισμό των ανθρώπων. Η δημοκρατία δεν χρειάζεται επίθετα, διότι αυτά επιτίθενται στο ουσιαστικό, στην ουσία. Το μόνο επίθετο που καταχρηστικώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί για διευκρίνιση  είναι «άμεση» – η δημοκρατία δεν μπορεί παρά να είναι άμεση. Όποιος, λοιπόν,  για να χαρακτηρίσει το κοινοβουλευτικό πολίτευμα, χρησιμοποιεί τον όρο δημοκρατία, έστω με ένα επίθετο, είτε απατά είτε απατάται – τρίτη εκδοχή δεν υπάρχει.

Το ίδιο ισχύει για την Αριστερά και τους διανοουμένους της, που χρησιμοποιούν για το καθεστώς το οποίο οραματίζονται τους όρους «σοσιαλιστική», «κομμουνιστική», «προλεταριακή», «εργατική» ή «λαϊκή» δημοκρατία καθώς και τον όρο «δημοκρατικός συγκεντρωτισμός». Όλα αυτά ουδεμία σχέση έχουν με τη δημοκρατία, απλώς έχουν αντικαταστήσει τον ατυχή όρο «δικτατορία του προλεταριάτου», και χρησιμοποιούνται για να συγκαλύψουν τον αντιδημοκρατικό χαρακτήρα των σοσιαλιστικών και κομμουνιστικών καθεστώτων.

[Ο Γιώργος Ν. Οικονόμου είναι Δρ Φιλοσοφίας.