Νομπέλ για το «σωματίδιο του Θεού»

Στέφανος Κρίκκης 

Στον βρετανό φυσικό Πίτερ Χιγκς και τον βέλγο συνάδελφό του Φρανσουά Ενγκλέρ απονέμεται από τη Σουηδική Ακαδημία το βραβείο Φυσικής για το 2013

Ο Βέλγος Φρανσουά Ενγκλέρ (αριστερά) και ο Βρετανός Πίτερ Χιγκς συναντήθηκαν για πρώτη φορά στο CERN τον Ιούλιο του 2012, την ημέρα κατά την οποία ανακοινώθηκε πανηγυρικά η ανακάλυψη του μποζονίου Χιγκς. Το 1964 και οι δύο, ανεξάρτητα όμως ο ένας από τον άλλο, είχαν στείλει για δημοσίευση τη θεωρία τους για την ύπαρξη του μποζονίου που προσδίδει μάζα στα υποατομικά σωματίδια του Σύμπαντος

  Το 2007 όμως θα λειτουργεί στο CERN ένας νέος επιταχυντής, ο Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων, που θα αποτελείται (…) και θα κοστίζει 5 δισεκατομμύρια ευρώ. Αυτό είναι το τίμημα που πρέπει να πληρώσουμε για να ελέγξουμε το Καθιερωμένο Μοντέλο. Αν είναι πράγματι σωστό, ο Επιταχυντής θα αρχίσει να παράγει σωματίδια Χιγκς και αν το σωματίδιο βρεθεί, όπως προβλέπεται, θα καταστήσει το Καθιερωμένο Μοντέλο πολύ πιο βέβαιο και είναι σίγουρο ότι ο Πίτερ Χιγκς θα πάρει το βραβείο Νομπέλ»

Αυτά έγραφε το 2006 ο Τζον Γκρίμπιν στο βιβλίο του «Μια Βιογραφία του Σύμπαντος» και επιβεβαιώθηκε επτά χρόνια αργότερα, όπως σχεδόν ολόκληρη η επιστημονική κοινότητα των φυσικών ανέμενε.

Το γνώριζε και ο Πίτερ Χιγκς καθώς όλες οι ατυχίες τον βρήκαν ξαφνικά μαζεμένες. Στα 84 του χρόνια έπαθε βρογχίτιδα και επιπλέον γλίστρησε προχθές έξω από ένα σπίτι όπου έκανε διακοπές, χωρίς ευτυχώς να τραυματιστεί. Κάτι μέσα του τού έλεγε «φύγε μακριά να γλιτώσεις από τα media». Ηταν άφαντος όπως το σωματίδιό του! Ακόμη και η Γραμματεία της Βασιλικής Ακαδημίας Επιστημών της Σουηδίας, που τον αναζητούσε για να του πει πως κέρδισε το βραβείο, δεν τον έβρισκε. Να γιατί η τελετή της ανακοίνωσης καθυστέρησε τουλάχιστον μία ώρα!

Ο Βέλγος Φρανσουά Ενγκλέρ από την άλλη, νεότερος κατά τρία χρόνια από τον Χιγκς, δεν είχε κάποιο ατύχημα. Απλώς μια θλίψη για τον χαμό ενός φίλου το 2011. Ο Ενγκλέρ, ο οποίος μοιράστηκε με τον Χιγκς το βραβείο Νομπέλ για τη θεωρία που διατύπωσαν ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλο αναφορικά με τον μηχανισμό που προσδίδει μάζα στον Σύμπαν, εργαζόταν μαζί με τον Ρόμπερτ Μπρουτ.  

Ηταν αρχές της δεκαετίας του 1960 και η θεωρία που «κεντούσαν» στο μυαλό τους αρκετοί επιστήμονες τότε - και μέσα από την οποία ξεπήδησαν το πεδίο Χιγκς και το σωματίδιο (μποζόνιο) του Χιγκς - φάνταζε απόκοσμα γοητευτική. Ο Ενγκλέρ και ο Μπρουτ δημοσίευσαν τη θεωρία τους για την ύπαρξη ενός αόρατου πεδίου μέσα από το οποίο διέρχονται τα υποατομικά σωματίδια και αποκτούν μάζα λίγες εβδομάδες νωρίτερα από τον Χιγκς. Ο Βρετανός όμως ήταν εκείνος που διατύπωσε τη θεωρία πληρέστερα απ' όλους, με το νι και με το σίγμα, στην επιθεώρηση «Physical Review Letters» το 1964.

Ο Μπρουτ  πέθανε το 2011 χωρίς να προλάβει να δει το όνομά του να κάνει τον γύρο του κόσμου. Δεν πρόλαβε ούτε την πανηγυρική επιβεβαίωση της θεωρίας από το CERN το καλοκαίρι του 2012.

Ετσι χθες, οι δύο ομότιμοι καθηγητές, ο Χιγκς στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου και ο Ενγκλέρ στο Πανεπιστήμιο των Βρυξελλών μοιράστηκαν το Νομπέλ Φυσικής για το 2013, έχοντας τουλάχιστον φροντίσει να γνωριστούν και από κοντά ένα χρόνο πριν!

Εσφιξαν τα χέρια για πρώτη φορά στις 4 Ιουλίου του 2012, όταν ανακοινώθηκε από το CERN η ανακάλυψη του σωματιδίου Χιγκς, που σήμαινε την ενθουσιώδη επιβεβαίωση μιας «πολυτάραχης» θεωρίας για το πώς δημιουργείται η μάζα στο Σύμπαν.

Είναι αυτή η μάζα που αποτελεί οποιοδήποτε υλικό αντικείμενο παρατηρούμε με ένα τηλεσκόπιο στο Σύμπαν, που συνενώνεται και αλληλεπιδρά για να δημιουργήσει πλανήτες, αστέρια, γαλαξίες, τα ζώα και τους ανθρώπους, τα φυτά και οτιδήποτε πιάνουν τα χέρια μας στη διάρκεια της ζωής μας.

Εκείνη την εποχή, το 1960, η ιδέα ότι στο Σύμπαν πρέπει να υπάρχει ένα πεδίο, κάτι σαν βάλτος, μέσα από το οποίο ορισμένα υποατομικά σωματίδια διέρχονται άυλα, κόβουν ταχύτητα και βγαίνουν από τον βάλτο με μια καινούργια υλική υπόσταση φάνταζε σαν βεβαιότητα.

Πολλοί την επεξεργάζονταν, μπερδεύονταν στη διατύπωση, κάπου κάτι έχαναν στις εξισώσεις. Η ουσία, όπως διατυπώθηκε με διαφορετική χρονική σειρά και σε διαφορετικά μέρη της υδρογείου από τους δύο βραβευθέντες, είναι περίπου η εξής:

Υπήρχε παλιότερα ένας μπούσουλας, το Καθιερωμένο Μοντέλο, που εξηγούσε πώς «δουλεύει» ο κόσμος που ζούμε και εκείνος μακρύτερα όπου δεν ζούμε και ούτε βλέπουμε. Ελειπε όμως ένα δεκανίκι για να μην καταρρεύσει όπως ο Χιγκς από τις σκάλες. Κάποιος πρέπει να προσδίδει μάζα στα σωματίδια που αποτελούν τα μικρότερα συστατικά της ύλης. Κάτι πρέπει να υπάρχει στο αόρατο Σύμπαν που δεν ανιχνεύουν οι αισθήσεις μας. Αυτό το κάτι είναι το πεδίο που είπαμε παραπάνω και βεβαίως το σωματίδιο που βαφτίστηκε με το όνομα του βρετανού καθηγητή.

Σωματίδιο και πεδίο πάνε χέρι χέρι, η ύπαρξή τους προβλέφθηκε θεωρητικά το 1964, αλλά η πειραματική επαλήθευση ήρθε μόλις το περασμένο καλοκαίρι, με τη συλλογική δουλειά χιλιάδων επιστημόνων στα βάθη της Γης, κάτω από το CERN. Οπως κι αν έχει, το Καθιερωμένο Μοντέλο σώθηκε, ό,τι νομίζαμε πώς είναι σωστά για τον κόσμο είναι σωστά, αλλά αυτά που έχουμε να μάθουμε ακόμα είναι πολύ περισσότερα απ' όσα μας επιτρέπει να δούμε το Μοντέλο.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ

CERN , Νομπέλ 2013 , Πίτερ Χιγκς , Φρανσουά Ενγκλέρ