Αξιοποιώντας την εμπειρία του Γκέμπελς

Τον περασμένο Φεβρουάριο το νηφάλιο «NPR», το δημόσιο εθνικό ραδιοφωνικό δίκτυο των ΗΠΑ, μέτρησε ότι σε διάστημα τριάντα ημερών ο νεοεκλεγείς τότε πρόεδρος της χώρας είχε αναρτήσει τη φράση «fake news» 15 φορές. Επιπρόσθετα, σε μία μόνο συνέντευξή Τύπου εκείνων των ημερών επανέλαβε τον όρο «ψευδείς ειδήσεις» επτά φορές.
Δεν χωρά αμφιβολία πως ο Ντόναλντ Τραμπ χρησιμοποιεί τον όρο προφανώς καταχρηστικά, προκειμένου να απορρίψει κάθε αρνητικό δημοσίευμα στα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης, να αντιστρέψει την πραγματικότητα και να επιβάλει τη δική του ακροδεξιά «εναλλακτική αλήθεια». Η «ανάποδη» χρήση του όρου από τον Αμερικανό πρόεδρο δεν πρέπει να μας απομακρύνει, όμως, από την ουσία: ο σύγχρονος κόσμος της ενημέρωσης κυριαρχείται συχνά από ψευδείς ειδήσεις.
Η κυριαρχία ψευδών ειδήσεων έχει αιτία κάποια επαγγελματική αμέλεια; Η απάντηση είναι ξεκάθαρα αρνητική. Οι πιθανότητες «έγκυρα» μέσα ενημέρωσης να υποπίπτουν σε σοβαρά λάθη είναι αυξημένες πια λόγω της συμπίεσης του εργατικού κόστους, ωστόσο ο κανόνας της διασταύρωσης της είδησης προστατεύει τον κάθε συντάκτη από «κακοτοπιές».
Επιπρόσθετα, οι ψευδείς ειδήσεις με «όχημα» τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διακινούνται με τεράστια ταχύτητα, πολλαπλασιάζοντας τη φημολογία και εντείνοντας την ιδιώτευση των χρηστών τους.
Οι επιστημονικές αναλύσεις και τα θεωρητικά σχήματα είναι χρήσιμα και ανεξάντλητα την εποχή της απόλυτης τεχνολογικής κυριαρχίας. Ωστόσο, μια απλή παρατήρηση γύρω από τους εμπνευστές και τους «διανομείς» των «fake news» μάς βοηθά να εξαγάγουμε σημαντικά πολιτικά συμπεράσματα.
Οπως θα διαβάσετε στο εκτενές αφιέρωμα της «Εφ.Συν. - Σαββατοκύριακου», που κυκλοφορεί σήμερα, οι ψευδείς ειδήσεις βασίζονται σε συντηρητικά στερεότυπα και αναπαράγονται από συντηρητικούς ή ακροδεξιούς πολιτικούς σχηματισμούς και τα φιλικά σ’ αυτούς μέσα ενημέρωσης. Και εδώ παρατηρείται μια εξαιρετικά διαφωτιστική αντίφαση: οι συντηρητικοί πολιτικοί κατηγορούν εσχάτως τους αντιπάλους τους ως «κατά συρροήν ψεύτες», οικοδομώντας παράλληλα ολόκληρη την πολιτική τους ρητορική σε ψευδείς ειδήσεις.
Χαρακτηριστικότερη περίπτωση ο ίδιος ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Δήλωσε χθες πως θέλει να κάνει δώρο στον πρωθυπουργό μια κορνίζα με ένα σκίτσο του Αρκά που γράφει: «Είμαι ψεύτης αλλά ορκίζομαι ότι δεν είμαι κλέφτης, με πιστεύετε;». Είναι ο ίδιος πολιτικός που κάλεσε υπουργό της κυβέρνησης να παραιτηθεί, υιοθετώντας ψευδή είδηση που είχε δημοσιεύσει το «Βήμα».

Πηγή