Μαύρη εργασία από τα φραουλοχώραφα μέχρι τα φασονάδικα και τα ντελιβεράδικα…

Η ψήφιση πλέον του νόμου για την αδήλωτη εργασία από τη Βουλή αποτελεί κομβικό σημείο σε μια πορεία που ξεκίνησε πριν από τρία χρόνια όταν ειδικός γραμματέας του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) αναλάμβανε ο σημερινός υφυπουργός Εργασίας Νάσος Ηλιόπουλος. 

Η αλλαγή έγινε εμφανής πολύ γρήγορά. Το ΣΕΠΕ από την αφάνεια και τη σχεδόν ανυπαρξία πέρασε στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας στα εργασιακά, με ιδιαίτερη στοχοπροσήλωση στην κλιμάκωση των επιθεωρήσεων και την ενίσχυση του Σώματος.

Από τα φραουλοχώραφα της Μανωλάδας –αυτήν τη σύγχρονη νεοελληνική εκδοχή του Μισισιπή– μέχρι τα φασονάδικα, τα φαστφουντάδικα αλλά και τα ντελιβεράδικα, όπου δηλαδή ανθεί η σύγχρονη, η μοντέρνα εκδοχή των πάσης μορφής εργασιακών σχέσεων τύπου… δουλεμπορίου, το ΣΕΠΕ μετά το 2015 έκανε ιδιαίτερα αισθητή την παρουσία του. Τα αποτελέσματα δεν άργησαν να φανούν.
Σύμφωνα με τα απολογιστικά στοιχεία στους κλάδους υψηλής παραβατικότητας τα οποία αφορούν την περίοδο 2013-2017, τα θετικά αποτελέσματα ήταν θεαματικά ως προς το ύψος της αδήλωτης εργασίας. Από 31,61% που ήταν η αδήλωτη εργασία το 2013, 19,17% το 2014, 16,48% το 2015 και 13,58% το 2016 μειώθηκε στο 12,40% το 2017.

Ως υψηλής παραβατικότητας κλάδοι έχουν καταγραφεί:

• 1. Επισιτιστικά επαγγέλματα (εστιατόρια – ταβέρνες, αίθουσες δεξιώσεων, μεζεδοπωλεία, καφετέριες – μπαρ, κέντρα διασκέδασης)
• 2. Βιοτεχνικά πάρκα, βιομηχανικές ζώνες
• 3. Κομμωτήρια
• 4. Πρατήρια βενζίνης
• 5. Συνεργεία αυτοκινήτων
• 6. Μεταφορικές επιχειρήσεις
• 7. Λιανικό εμπόριο
• 8. Καθαριότητα
• 9. Κατασκευές
• 10. Φιλοξενία,
• 11. Υπηρεσίες ασφαλείας
• 12. Επιχειρήσεις φασόν

Στο σύνολο των 99 κλάδων που ελέγχθηκαν ως οι κυρίως ύποπτοι αδήλωτης εργασίας –είτε δειγματοληπτικά είτε ύστερα από καταγγελίες– πρωταθλητές του είδους αναδείχτηκαν με βάση τα στοιχεία των ελέγχων οι κλάδοι:

•  Παραγωγής ειδών κλωστοϋφαντουργίας 16,08%
•  Κατασκευής ειδών ένδυσης 30,92%
•  Διάφορες μεταποιητικές επιχειρήσεις 16,42%
•  Τέχνες και διασκέδαση 10,79%
•  Αθλητικές δραστηριότητες 10,94%
•  Επισκευή ηλεκτρονικών υπολογιστών και άλλων οικιακών συσκευών 15,25%
•  Παροχής προσωπικών υπηρεσιών 16,23%.

Tα παρατιθέμενα ποσοστά αφορούν αριθμό εργαζομένων επί του συνόλου των εργαζομένων στις επιχειρήσεις των προαναφερθέντων κλάδων που ελέγχθηκαν.

Η εικόνα το 2017

Από τους ελέγχους που πραγματοποιήθηκαν μόνον το 2017 –βάσει των ευρημάτων σε απόλυτους αριθμούς– πρωταθλητής στην αδήλωτη εργασία είναι ο κλάδος της εστίασης, ο οποίος γνωρίζει τεράστια άνθηση και λόγω των υψηλής αυξητικής τάσης στον τουρισμό. Συνήθως οι περισσότερες παραβάσεις αφορούν τους εργαζόμενους στην κατ’ οίκον παράδοση (delivery):

•  Υπηρεσίες εστίασης 3.880 άτομα
•  Χονδρικό εμπόριο 957 άτομα
•  Λιανικό εμπόριο 712 άτομα
•  Παροχή προσωπικών υπηρεσιών (κομμωτήρια, ινστιτούτα ομορφιάς κ.λπ.) 596 άτομα
•  Είδη ένδυσης – κατασκευής 279
•  Βιομηχανία τροφίμων 173
•  Παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών υλών 150
•  Λοιποί κλάδοι 1.273 αδήλωτοι εργαζόμενοι

Η περίοδος 2015-2017
Από 1/1/15 μέχρι και 31/12/17 ελέγχθηκαν συνολικά 104.978 επιχειρήσεις με 412.199 εργαζομένους. Το ΣΕΠΕ εντόπισε σε 22.058 από αυτές Αδήλωτους εργαζομένους οι οποίοι έφτασαν την τριετία τους 27.580. Για τις παραβάσεις αυτές από 1/1/15 μέχρι 31/12/17 καταλογίστηκαν σε επιχειρήσεις πρόστιμα ύψους 291 εκατομμυρίων ευρώ.
Οι υψηλές αυτές κυρώσεις επιβλήθηκαν άμεσα, επιτόπια και κατά «δεσμία αρμοδιότητα» του ελεγκτή, καθώς η αδήλωτη εργασία αντιμετωπίζεται πλέον και με την υποστήριξη των πληροφοριακών συστημάτων του υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης ως ευθέως αποδεικνυόμενη παράβαση, ενώ τα πρόστιμα έχουν αυστηροποιηθεί και ανέρχονται στο δεκαοκταπλάσιο του κατώτατου μισθού, δηλαδή 10.550 ευρώ ανά αδήλωτο εργαζόμενο.
Η επιβολή αυστηρότατων προστίμων ύψους 10.550 ευρώ ανά περίπτωση αδήλωτου εργαζομένου –προκειμένου να μην προκαλέσει την απόλυσή του– οδήγησε στη νομοθετική ρύθμιση που ψηφίστηκε την περασμένη εβδομάδα στη Βουλή σύμφωνα με την οποία αν ο αδήλωτος εργαζόμενος προσληφθεί με σύμβαση αορίστου χρόνου τότε το πρόστιμο περιορίζεται δραστικά. Παρότι σημαντικός αριθμός εργοδοτικών φορέων συμφώνησε με το μέτρο, οι επόμενοι μήνες θα είναι κρίσιμοι ως προς την απόδειξη της αποτελεσματικότητάς του.
Από τις 34.663 συνολικά εργαζομένους που απασχολούνταν αδήλωτοι κατά την περίοδο από την ίδρυση του ΕΡΓΑΝΗ (το 2013) μέχρι το 2017 στις επιχειρήσεις που ελέγχθηκαν, οι άντρες αντιστοιχούν σε ποσοστό 53,29% ενώ οι γυναίκες σε ποσοστό 46,71%. Το μερίδιο των αδήλωτων εργαζόμενων αντρών σε σχέση με το σύνολο των εργαζόμενων αντρών αντιστοιχεί σε ποσοστό 5,96%, ενώ το αντίστοιχο μερίδιο των αδήλωτων γυναικών εργαζομένων καταλαμβάνει ποσοστό 5,84%.
Από τις 587.383 εργαζομένους που απασχολούνταν συνολικά στις επιχειρήσεις που ελέγχθηκαν (2013-2017) οι 485.605 είναι ημεδαποί, (ποσοστό 82,67%), ενώ οι 101.778 αλλοδαποί (ποσοστό 17,33%). Το ποσοστό των αδήλωτων εργαζόμενων ημεδαπών σε σχέση με το σύνολο των ημεδαπών εργαζόμενων είναι 4,28%, ενώ αντίστοιχα το ποσοστό των αδήλωτων εργαζομενων αλλοδαπών σε σχέση με το σύνολο των αλλοδαπών εργαζομένων είναι 13,62%. Οι αδήλωτοι εργαζόμενοι ημεδαποί στο σύνολο των αδήλωτων εργαζομένων αντιστοιχούν σε ποσοστό 60,02%, ενώ οι αδήλωτοι εργαζόμενοι αλλοδαποί αντιστοιχούν σε ποσοστό 39,98%.

Η γεωγραφία της αδήλωτης εργασίας
Ο νομός Αττικής κατέχει εκ των πραγμάτων τα σκήπτρα ως προς την αδήλωτη εργασία. Με περίοδο αναφοράς 15/9/2013-31/12/2017 είναι πρώτη και ποσοστιαία αλλά και σε απόλυτους αριθμούς. Το ίδιο συμβαίνει και μόνο για το 2017 (2.279 επιχειρήσεις με 4.234 αδήλωτους, ποσοστό 7,74% επί του συνόλου), με επιβληθέντα πρόστιμα 46 εκατομμύρια ευρώ.
Ακολουθούν η κεντρική Μακεδονία με πρόστιμα 13,2 εκατ. ευρώ, η ανατολική Μακεδονία – Θράκη με 4,1 εκατ. ευρώ πρόστιμα, η Κρήτη 3,7 εκατ. ευρώ, η Θεσσαλία με 3,2 εκατ. ευρώ, η Πελοπόννησος με 3,1 εκατ. ευρώ, η Ηπειρος με 3,01 εκατ. ευρώ, η δυτική Ελλάδα με 2,88 εκατ. ευρώ, το νότιο Αιγαίο με 2,64 4 εκατ. ευρώ, τα Ιόνια νησιά με 2,08 εκατ. ευρώ, η Στερεά Ελλάδα με 1,93 εκατ. ευρώ, η δυτική Μακεδονία με 1,59 εκατ. ευρώ.

Η ανθρωπογεωγραφία
Η ανθρωπογεωγραφία βάσει των ευρημάτων των ελέγχων την περίοδο 2013-2017 δείχνει ότι από τις 34.663 συνολικά εργαζομένους που απασχολούνταν αδήλωτοι στις επιχειρήσεις που ελέγχθηκαν, οι άντρες καταλαμβάνουν ποσοστό 53,29%, ενώ οι γυναίκες 46,71%. Το μερίδιο των αδήλωτων εργαζόμενων αντρών σε σχέση με το σύνολο των εργαζόμενων αντρών αντιστοιχεί σε ποσοστό 5,96%, ενώ το αντίστοιχο μερίδιο των αδήλωτων εργαζομένων γυναικών καταλαμβάνει ποσοστό 5,84%. Από τις 587.383 εργαζόμενους που απασχολούνταν συνολικά στις επιχειρήσεις που ελέγχθηκαν, οι 485.605 είναι ημεδαποί (ποσοστό 82,67%), ενώ οι 101.778 αλλοδαποί (ποσοστό 17,33%). Το ποσοστό των αδήλωτων εργαζόμενων ημεδαπών, σε σχέση με το σύνολο των ημεδαπών εργαζομένων είναι 4,28%, ενώ αντίστοιχα το ποσοστό των αδήλωτων εργαζόμενων αλλοδαπών σε σχέση με το σύνολο των εργαζόμενων αλλοδαπών είναι 13,62%. Οι αδήλωτοι εργαζόμενοι ημεδαποί στο σύνολο των αδήλωτων εργαζομένων αντιστοιχούν σε ποσοστό 60,02%, ενώ οι αδήλωτοι εργαζόμενοι αλλοδαποί αντιστοιχούν σε ποσοστό 39,98%.
Ας σημειωθεί ότι οι έλεγχοι διενεργούνται πλέον από κοινού με τον ΕΦΚΑ και από μεικτά κλιμάκια επιθεωρητών Εργασιακών Σχέσεων και επιθεωρητών Ασφάλειας και Υγείας της Εργασίας του ΣΕΠΕ. Οι έλεγχοι που πραγματοποιούν οι επιθεωρητές Εργασίας του ΣΕΠΕ είναι κυρίως δειγματοληπτικοί σε όλους τους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας, ενώ οι έλεγχοι που διενεργούνται από κλιμάκια αποτελούμενα από υπαλλήλους του ΕΦΚΑ είναι στοχευόμενοι στους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας οι οποίοι με βάση όλες τις μέχρι σήμερα ενδείξεις παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά αδήλωτης εργασίας.

Πανελλαδική εκστρατεία στον τουριστικό κλάδο -Του Πάνου Κορφιάτη, ΕΓ του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας
Ο Πάνος Κορφιάτης επικεφαλής στην ηγεσία του ΣΕΠΕ, ο οποίος διαδέχτηκε τον Νάσο Ηλιόπουλο, παρουσιάζει αποκλειστικά στο Documento τους στόχους και τις πιο πρόσφατες δραστηριότητες του Σώματος
"Η προστασία του κόσμου της εργασίας αποτελεί πρώτη προτεραιότητα συνολικά της κυβερνητικής πολιτικής. Η ψήφιση της νέας αρχιτεκτονικής για το πρόστιμο της αδήλωτης εργασίας είναι πολύ σημαντικό μέτρο, κομμάτι μιας συνολικότερης προσπάθειας για τη θωράκιση του πλαισίου προστασίας των εργαζομένων και την ενδυνάμωση της Επιθεώρησης Εργασίας.
Η νέα αυτή αρχιτεκτονική τοποθετεί στη θέση της αποσπασματικής προηγουμένης προσέγγισης μια συνολική στρατηγική για την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας, η οποία δίνει κίνητρα στον αδήλωτο εργαζόμενο να διεκδικήσει τα δικαιώματά του και ενισχύει τη διαπραγματευτική του θέση. Παράλληλα, μέσω της δυνατότητας που δίνει για συμμόρφωση δημιουργεί ένα ακόμη πλαίσιο συστηματικών επανελέγχων και πιο αυστηρών ποινών για τους συστηματικά παραβάτες, ώστε η συμμόρφωση να έχει πραγματικά μόνιμα χαρακτηριστικά. Είναι λοιπόν σαφές πως με τη νέα αυτή αρχιτεκτονική η αποτρεπτική ισχύς του συστήματος κυρώσεων αναβαθμίζεται κατακόρυφα.

Μια τέτοια προσέγγιση είναι εφικτή σήμερα ακριβώς που η Επιθεώρηση Εργασίας έχει αφήσει οριστικά πίσω της την περίοδο της συστηματικής της απαξίωσης. Εχουν γίνει αποφασιστικά βήματα, με καθοριστική την καθημερινή επίμονη προσπάθεια των στελεχών του ΣΕΠΕ για την αποκατάσταση της οικοδόμησης μια σχέσης εμπιστοσύνης με τον κόσμο της εργασίας, η οποία αποτελεί την πιο κρίσιμη παράμετρο για ένα αποτελεσματικό σύστημα Επιθεώρησης Εργασίας.
Το ΣΕΠΕ καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους εστιάζει και προγραμματίζει τη δράση του εκεί όπου εκδηλώνονται φαινόμενα παραβατικότητας. Το διάστημα αυτό υλοποιείται πανελλαδικά συντονισμένη εκστρατεία ελέγχων στον τουριστικό κλάδο. Mόνο για τον μήνα Μάιο πραγματοποιηθήκαν πανελλαδικά 982 έλεγχοι, επιβλήθηκαν 325 πρόστιμα συνολικού ύψους 1.145.554,51 ευρώ, ενώ από την 1η Ιουλίου έως την 15η Σεπτεμβρίου διεξάγεται στην Περιφέρεια Κρήτης πρόγραμμα στοχευμένων ελέγχων με τη συμμετοχή του ΣΕΠΕ, του ΕΦΚΑ, του ΣΔΟΕ και της Οικονομικής Αστυνομίας.

Στο επόμενο διάστημα, μετά την ολοκλήρωση των διαδικασιών της κινητικότητας και της πρόσληψης νέου προσωπικού μέσω ΑΣΕΠ, το ΣΕΠΕ θα ενισχυθεί με 200 νέους υπαλλήλους. Ο αγώνας για την επιβολή της νομιμότητας στους χώρους δουλειάς είναι ένα διαρκές στοίχημα, το οποίο μπορεί να κερδηθεί μέσα από την οικοδόμηση μιας σταθερής συμμαχίας εργαζομένων και της Επιθεώρησης Εργασίας όπως αποδεικνύεται στην πράξη.

Πηγή