Τα φάρμακα και τα ψέματα

Της Ντάνι Βέργου
«Και ο Λοβέρδος και ο Σαλµάς και εγώ ρίξαµε τη φαρµακευτική δαπάνη». Τα λόγια του Αδωνη Γεωργιάδη, αντιπροέδρου της Νέας Δηµοκρατίας και πρώην υπουργού Υγείας από τον Ιούνιο 2013 µέχρι τον Ιούνιο 2014, ο οποίος έχει αναλάβει αυθορµήτως την υπεράσπιση και των προκατόχων του, αντηχούν στα αυτιά του κάθε πολίτη, από την ηµέρα που έσκασε το σκάνδαλο «Novartis».
Πλανόδιος από ραδιόφωνο σε τηλεόραση και από twitter και facebook σε εφηµερίδα, ο Αδ. Γεωργιάδης επαναλαµβάνει το ίδιο ρεφρέν: ότι κατεδάφισε τη δηµόσια φαρµακευτική δαπάνη και άρα όλα καλά.
Αφορµή για τις επαναλαµβανόµενες δηλώσεις του Αδωνη, η υπόθεση «Novartis» που αφορά και µίζες δεκάδων εκατοµµυρίων ευρώ, γεγονός για το οποίο ελέγχονται και πρώην κυβερνητικοί παράγοντες, εκτός από τους υπηρεσιακούς. Ακόµα και υπουργικές αποφάσεις φέρονται να έχουν ληφθεί µε αποτέλεσµα την ενίσχυση της θέσης της συγκεκριµένης εταιρείας στην αγορά φαρµάκου της χώρας µας, έναντι των ανταγωνιστών της. 23 δισ. ευρώ είναι η ζηµιά του Δηµοσίου από το 2000 έως το 2015, σύµφωνα µε τα στοιχεία που έχουν δηµοσιευτεί από τη δικογραφία, και τριών δισ. ευρω µόνο από τη Novartis.
Μακροοικονοµικά, δηλαδή στην τελευταία γραµµή του ετήσιου προϋπολογισµού, οι υπουργοί Υγείας στα χρόνια του Μνηµονίου (2008 - 2015) όντως µείωσαν τη δηµόσια φαρµακευτική δαπάνη, λόγω αυστηρών δεσµεύσεων από τους δανειστές. Πώς, όµως, µείωσε καθένας από τους υπουργούς τη δαπάνη; Τι ποσό µετακυλίστηκε στους ασθενείς;
Ποιο ποσό επιβάρυνε τη βιοµηχανία; Μπήκαν νέες, καινοτόµες θεραπείες µέσα στα αποζηµιούµενα από τον υπερ-οργανισµό (ΕΟΠΥΥ) φάρµακα; Μπήκαν νέα γενόσηµα που θα έριχναν τη δαπάνη; Μπήκε ένα πλαίσιο στην τιµολόγηση; Μπήκε ένα πλαίσιο αποζηµίωσης, ανακουφιστικό για τους ασθενείς και το σύστηµα; Δυστυχώς, όχι.

Ο λογαριασµός στον ασθενή
Η µείωση της φαρµακευτικής δαπάνης, για την οποία κονταροχτυπιούνται δηµοσίως ο πρώην υπουργός Υγείας, νυν αντιπρόεδρος της Νέας Δηµοκρατίας, Αδωνης Γεωργιάδης, και ο πρώην αναπληρωτής υπουργός Υγείας, Μάριος Σαλµάς, σε καµία περίπτωση δεν έγινε προς όφελος των ανθρώπων και, φυσικά, δεν χτύπησε τα συµφέροντα, δηλαδή τα έσοδα της φαρµακοβιοµηχανίας.
Το 1,1 δισ. ευρώ της δήθεν εξοικονόµησης επιβάρυνε αποκλειστικά τις τσέπες των ασθενών, σύµφωνα µε στοιχεία του Οργανισµού Οικονοµικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Ετσι, από µόνο του το «µείωσα τη φαρµακευτική δαπάνη», χωρίς να συνοδεύεται από το πώς τη µετακύλισα στους ασθενείς, δεν λέει τίποτα.
Ο κόσµος έφτασε να πληρώνει το 40% των συνολικών δαπανών της περίθαλψης. Η µεσοσταθµική συµµετοχή του στο φάρµακο, από 9% το 2009, είχε ξεπεράσει το 25% το 2015. Ο,τι έκοβαν οι προηγούµενες κυβερνήσεις από τον ΕΟΠΥΥ, τα έπαιρναν από την τσέπη του ασθενή, αφήνοντας στο απυρόβλητο την κερδοφορία της φαρµακοβιοµηχανίας.
Ο ασθενής, τώρα, πληρώνει για τα φάρµακα που έχουν αντίγραφα (γενόσηµα) την όποια συµµετοχή 0 - 10 - 25% συν το 100% της διαφοράς που έχει το πρωτότυπο από τα γενόσηµά του. Οταν δεν έχει αντίγραφα ένα φάρµακο, πληρώνει τη συµµετοχή του και το 50%. Με δυο λόγια, οι οριζόντιες µειώσεις που επιλέχθηκαν ως τιµολογιακή πολιτική µετακύλισαν στον ασθενή και τη µη αποδοχή γενόσηµου.

Οι τρεις αυξήσεις
Επί υπουργίας του Αδωνη Γεωργιάδη κι ενώ από το πρώτο Μνηµόνιο απαγορεύονταν ρητά οι αυξήσεις στις τιµές των φαρµάκων, σε τρία νοσοκοµειακά φάρµακα της Novartis δόθηκε αύξηση. Τα φάρµακα αυτά είναι το Copalia (αντιυπερτασικό), το Sandostatin (ορµονικό) και το Cubicin (αντιβιοτικό).
Αναλυτικότερα, η χονδρική τιµή του Copalia (5 mg/80), από 14,93 ευρώ τον Μάιο 2013, έφτασε να κοστίζει 16,06 ευρώ τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου. Αυξήθηκε δηλαδή η τιµή του κατά 7,57%. Ακόµα, η τιµή του Sandostatin, που το Μάιο 2013 ήταν 483,67 ευρώ, τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου έφτασε τα 493,76 ευρώ. Αυξήθηκε δηλαδή η τιµή του κατά 2,09%. Και, τέλος, το Cubicin (500 mg), από 100,58 ευρώ τον Μάιο 2013, αυξήθηκε σε 103,10 ευρώ τον Αύγουστο 2013 -αύξηση 2,51%.
Ακόµα ένα στοιχείο που αφορά την εποχή του Αδωνη, αλλά και του Σαλµά και του Λοβέρδου και την ειδική µεταχείριση της Novartis είναι ότι η εταιρεία πληρωνόταν µέσα σε 60-90 µέρες, ενώ όλες οι υπόλοιπες σε διάστηµα 4,5 µηνών.

Φάρµακα Υψηλού Κόστους
Οσο για τα φάρµακα υψηλού κόστους, µπορεί µε τις πολιτικές των µνηµονίων που ο Αδ. Γεωργιάδης θεωρούσε «αυτονόητες», όπως έλεγε τότε, να έφυγαν από τα φαρµακεία και το χονδρεµπόριο και να διατίθενται µόνο από τα νοσοκοµεία, όµως και αυτό τελικά είχε ως αποτέλεσµα να αυξηθούν κι άλλο τα κέρδη της φαρµακοβιοµηχανίας. Και είναι εντυπωσιακό, διότι, βγάζοντας τα φαρµακεία και το χονδρεµπόριο από τη µέση, έφευγε και µια επιβάρυνση της τιµής περίπου 40%. Κι όµως η δαπάνη κατάφερε να υπερδιπλασιαστεί. Συγκεκριµένα, σε µία δεκαετία (2005 - 2015), εξακοντίστηκε από τα 420 εκατ. ευρώ στα 820 εκατ. ευρώ και χωρίς να εισαχθούν πολλές καινοτόµες θεραπείες.
Ηδη ο υπουργός Υγείας, Ανδρέας Ξανθός, προς την κατεύθυνση της διαµόρφωσης µιας νέας πολιτικής φαρµάκου από το 2016, µεταξύ άλλων, ενεργοποίησε την επιτροπή διαπραγµάτευσης των τιµών των Φαρµάκων Υψηλού Κόστους (ΦΥΚ), η οποία έχει αναλάβει να επιτύχει «εκπτώσεις» από τους προµηθευτές για τον ΕΟΠΥΥ, ο οποίος ως «µονοπώλιο» διαθέτει διαπραγµατευτικό πλεονέκτηµα. Ολα τα ευρωπαϊκά συστήµατα υγείας διαθέτουν επιτροπή διαπραγµάτευσης, η οποία αγοράζει εκ µέρους των συστηµάτων υγείας µαζικά κάθε φάρµακο σε χαµηλότερη τιµή από αυτήν µε την οποία κυκλοφορεί στο λιανικό εµπόριο, κρίσιµο όσον αφορά τις πανάκριβες καινοτόµες θεραπείες.
Η αντίστοιχη επιτροπή στην Ισπανία, όταν κυκλοφόρησε το φάρµακο για το µελάνωµα, που προσφέρει εξάµηνη παράταση ζωής στους ασθενείς µε τελικό στάδιο έναντι 25.000 η ένεση για τη µηνιαία θεραπεία, διαπραγµατεύτηκε µε την εταιρεία ότι θα πληρώσει µόνο για τις περιπτώσεις που τηρηθούν τα υπεσχηµένα, αλλιώς η εταιρία οφείλει να επιστρέψει τα χρήµατα.
Η Ελλάδα ήταν η µόνη χώρα που αγόραζε χωρίς να διαπραγµατεύεται την τιµή, αλλά χρέωνε τον ΕΟΠΥΥ µε τη λιανική τιµή. Ενα παράδειγµα υψηλής φαρµακευτικής δαπάνης είναι το φάρµακο για την ηπατίτιδα C, µε δραστική ουσία τη σοφοσµπουβίρη (sofosbuvir), που κόστιζε 60.000 ευρώ (για κάθε ασθενή) στη χώρα µας και η διάθεσή του γινόταν µε µεγάλη φειδώ, λόγω του υψηλού κόστους. Η δραστική αυτή ουσία ήταν και η πρώτη που διαπραγµατεύτηκε ο Ανδρέας Ξανθός µέσω της επιτροπής διαπραγµάτευσης, µε αποτέλεσµα να µπορεί να καλύψει σήµερα πενταπλάσιο αριθµό αρρώστων. Στη διαπραγµάτευση τιµών βρίσκονται σήµερα οι θεραπευτικές κατηγορίες του µελανώµατος και της σκλήρυνσης κατά πλάκας.

Το παράπλευρο σκάνδαλο και οι αυθαίρετες τιμολογήσεις
Το μεγαλύτερο έμμεσο σκάνδαλο και η αποτυχία των μέτρων των μνημονίων είναι ότι δεν μειώθηκε η κατανάλωση σε κουτιά φαρμάκων πρωτότυπων έναντι των γενόσημων. Η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη είναι κουτιά επί μέση τιμή. Και πως να μειωθεί όταν δεν υπάρχει πλαίσιο ελέγχου της συνταγογράφησης. Οταν δεν θωρακίζεται το σύστημα με θεραπευτικά πρωτόκολλα, που διαχρονικά διαφήμιζαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις αλλά ποτέ όμως δεν ενσωμάτωσαν στην ηλεκτρονική συνταγογράφηση. Σήμερα το υπουργείο Υγείας έχει κλειδώσει 15 θεραπευτικά πρωτόκολλα από τα συνολικά 25 που έχουν ενσωματωθεί και ετοιμάζονται άλλα 20, όπως δήλωσε πρόσφατα ο υπουργός Υγείας Ανδρέας Ξανθός.
Η έλλειψη ελέγχου σε συνδυασμό με τις αυθαίρετες τιμολογήσεις των πολυεθνικών του φαρμάκου και μη έχοντας διαπραγματευτική ικανότητα είναι ένα μείγμα εκρηκτικό. Η δημιουργία Επιτροπής των χωρών του Ευρωπαϊκού Νότου για τη διαπραγμάτευση των τιμών των καινοτόμων φαρμάκων και η δημιουργία Επιτροπής Αξιολόγησης και Τεχνολογίας (ΗTA) του Ανδρέα Ξανθού είναι θεσμικές παρεμβάσεις προς την κατεύθυνση της οχύρωσης του συστήματος σε επίπεδο τιμολόγησης και διαπραγμάτευσης τιμών.
Ενδεικτικά αναφέρουμε το παράδειγμα του Sintrom και του Xarelto που αδειοδοτήθηκε επί εποχής Αδωνη.
Η αντιπηκτική θεραπεία χρόνια ολόκληρα σε όλο τον κόσμο ήταν το Sintrom, το οποίο κοστίζει δύο ευρώ, της Ciba-Geigy, της μητέρας εταιρείας, μαζί με τη Sandoz, της Novartis. To 2013 αδειοδοτείται το Xarelto της Bayer και παίρνει τιμή 68 ευρώ στη χώρα μας. Το Sintrom, «αρχαίο» θαυματουργό φάρμακο, είναι αντιθρομβωτικό. Το Xarelto βγήκε με ένδειξη την αποφυγή θρομβώσεων μετά από χειρουργεία στα οστά. Το ότι είναι για χειρουργεία στα οστά δεν λέει τίποτα. Το προώθησε η φαρμακευτική εταιρεία, το πήραν οι γιατροί και τον επόμενο χρόνο βγήκε πρώτο φάρμακο σε δαπάνες στην Ελλάδα. Το κόστος του, 30 φορές πάνω από την παλιά κλασική συνταγή.
Πρόκειται για τη μεγαλύτερη επιτυχία της Bayer, για την οποία ακόμα χτυπάει το κεφάλι της η Novartis γιατί το ινστιτούτο που το έβγαλε απευθύνθηκε πρώτα σε εκείνη. Με το Xarelto η Bayer έκανε παγκόσμια επιτυχία, με πρωταθλήτρια τη χώρα μας.